صورت سود و زیان مثل یک گزارش کارنامه برای یک شرکت است. این گزارش نشان میدهد که یک شرکت در یک دوره زمانی مشخص (مثلاً یک سال) چقدر درآمد داشته و چه هزینههایی کرده است. به عبارت دیگر، صورت سود و زیان به ما میگوید که آیا شرکت سود کرده یا زیان داده است.
اجزای اصلی صورت سود و زیان
مثال ساده:
فرض کنید یک شرکت تولیدی در یک سال 100 میلیارد تومان فروش داشته است. هزینههای تولید آن 60 میلیارد تومان و هزینههای عملیاتی آن 20 میلیارد تومان بوده است. در این صورت:
اگر هزینههای مالیاتی و سایر هزینهها را هم در نظر بگیریم، به سود خالص میرسیم.
هدف از تهیه صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع، ارائه کلیه درآمدها و هزینههای شناسایی شده طی یک دوره مالی میباشد.
تمرکز اصلی صورت سود و زیان دوره بردرآمدها و هزینههای عملیاتی است. درآمدها و هزینهها تنها در مواردی در صورت سود و زیان منعکس نمیشود که به طور مشخص به موجب استانداردهای حسابداری مستقیماً به حسابحقوق صاحبان سرمایه منظور شود.
از آنجایی که جهت تصمیمگیری اقتصادی استفادهکنندگان صورتهای مالی، آگاهی از کلیه جنبههای عملکرد مالی واحد تجاری طی دوره ضرورت دارد، لازم است کلیه درآمدها و هزینههای شناسایی شده طی آن دوره مورد ملاحظه قرار گیرد. بدینلحاظ تهیه و ارائـه یک صورت مالی اساسی جدید با عنوان ” صورت سود و زیان جامع“ لازم است تا میزان افزایش یا کاهش حقوق صاحبان سرمایه از بابت درآمدها و هزینههای مختلف دوره نشان داده شود.
از آنجا که صورت سود و زیان جامع دربرگیرنده کلیه درآمدها و هزینههای شناسایی شده، اعم از تحقق یافته و تحقق نیافته است، سود یا زیان خالص دوره مالی به عنوان اولین قلم در صورت سود و زیان جامع انعکاس مییابد. این بدان معنی است که صورت سود و زیان دوره، یکی از اقلام صورت سود و زیان جامع را به تفصیل نشان میدهد و سایر درآمدها و هزینههای شناسایی شده، بهطور جداگانه در صورت سود و زیان جامع انعکاس مییابد.
سایر درآمد ها و هزینه های شناسایی شده شامل موارد زیر است:
الف) درآمدها و هزینههای تحقق نیافته ناشی از تغییرات ارزش داراییها و بدهیهایی که اساساً به منظور قادر ساختن واحد تجاری به انجام عملیات به نحو مستمر نگهداری میشـود و به موجب استانداردهای حسابداری مربوط مستقیماً به حقـوق صاحبـان سرمایـه منظـور میشود (از قبیل درآمدهـا و هزینههای ناشی از تجـدیـد ارزیابی داراییهای ثابت مشهود).
ب) درآمدها و هزینههایی که طبق استانداردهای حسابداری به استناد قوانین آمره مستقیماً در حقوق صاحبان سرمایه منظور میشود (از قبیل مابهالتفاوتهای حاصل از تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی موضوع ماده 136 قانون محاسبات عمومی).
موارد مندرج در ردیفهای الف و ب ، سود یا زیان جامع سال را تشکیل میدهد. تعدیلات سنواتی (مشتملبر آثار انباشته تغییر در رویههای حسابداری و اصلاح اشتباه) حسب مورد از سود یا زیان جامع سال کسر یا به آن اضافه میشود تا سود یا زیان جامع شناسایی شده در فاصله تاریخ صورتهای مالی دوره قبل و پایان دوره مالی جاری بهدست آید.
نمونه هایی از موارد مندرج در صورت سود و زیان جامع به شرح زیر میباشد:
سود خالص سال ***
مازاد تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی داراییهای ثابت *
سود (زیان) تحقق نیافته سرمایهگذاری بلندمدت *
سود جامع سال مالی *
کسر میشود: تعدیلات سنواتی (*)
سود جامع شناساییشده از تاریخ گزارشگری قبلی ***
صورت سود و زیان انباشته یکی از گزارشهای مهم مالی است که سود یا زیان خالص یک شرکت را پس از کسر سود سهام پرداختی به سهامداران، نشان میدهد. به بیان سادهتر، این گزارش مالی، مجموع تمام سودهای کسبشده توسط شرکت از ابتدای فعالیت تا پایان دوره مالی را که هنوز در داخل شرکت باقی ماندهاند، به تصویر میکشد.
اجزای اصلی صورت سود و زیان انباشته
نحوه محاسبه سود و زیان انباشته
فرمول ساده محاسبه:
سود انباشته پایان دوره = سود انباشته آغازین + سود خالص دوره - سود سهام پرداختی
کاربردهای سود و زیان انباشته
نکته کلیدی درباره زیان انباشته
زیان انباشته به معنای زیانهایی است که در دورههای گذشته به وجود آمده و هنوز جبران نشدهاند. ادامهدار بودن زیان انباشته میتواند ارزش سهام شرکت را کاهش داده و حتی منجر به انحلال شرکت شود. بنابراین، مدیریت دقیق و استراتژیک سود و زیان انباشته، برای سلامت مالی شرکت حیاتی است.
گاهی یک واحد تجاری دارای شرکتهای تابعه و فرعی متعدد است. در این شرایط حسابدار باید در خصوص سود تلفیقی، زیان تلفیقی، صورتهای مالی و گزارشات تلفیقی نیز اطلاعات داشته باشد. حسابداران که در مجموعههای بزرگ فعالیت میکنند، باید قادر به بررسی و ارائه صورت مالی تلفیقی باشند.
زمانی که یک واحد تجاری اصلی، چند واحد تجاری فرعی را تحت کنترل خود داشته باشد، صورت مالی واحد تجاری اصلی قادر نیست تا وضعیت مالی واحد تجاری اصلی را بهصورت کامل نشان دهد. در این شرایط آن واحد تجاری نیاز به ارائه صورت مالی تلفیقی خواهد داشت.
بر اساس استاندارد حسابداری شماره 18، زمانی که یک شرکت بیش از 50% سهام شرکت دیگری را خریداری نماید، شرکت خریدار برای شفافیت مالی بیشتر، ملزم به ارائه صورت مالی تلفیقی خواهد بود. همچنین بر اساس استاندارد نام برده، در صورتی که بیش از 90% سهام یک واحد تجاری را یک شرکت بهصورت مستقیم یا غیر مستقیم خریداری کند، آن شرکت باید صورت مالی خود را بهصورت صورت مالی تلفیقی ارائه دهد. این صورت مالی شامل سود تلفیقی و زیان تلفیقی خواهد بود.
زمانی که بدهی، دارائی، درآمد، حقوق صاحبان سهام، هزینه و همچنین جریان نقدی یک شرکت مادر و شرکتهای فرعی آن را تحت یک صورت مالی اقتصادی ارائه کنیم، یک صورت مالی تلفیقی خواهیم داشت. در اصل میتوان گفت که صورت مالی تلفیقی، صورت مالی یک گروه از شرکتی است که آن گروه را به عنوان شخصیت اقتصادی واحد در نظر میگیرند. شرکت مادر نیز برای اینکه در خصوص رفاه مالی شرکت مادر و شرکتهای تابعه خود گزارش دهد، بر اساس اصول حسابداری عمومی پذیرفتهشده، باید صورت مالی تلفیقی خود را ارائه دهد.
به ترکیب درآمدها و هزینههای اصلی و فرعی شرکت و مقایسه آنها، در صورتی که شرکت به سوددهی رسیده باشد، به سود حاصل از آن، سود تلفیقی گفته میشود. در صورتی که از تلفیق و مقایسه سود کل و هزینههای اصلی و فرعی، شرکت به ضرر رسیده باشد، به آن زیان تلفیقی گفته میشود. یکی از راههایی که شرکت میتواند به سودآوری کامل دست پیدا کند، خرید و فروش سهام دیگر شرکتها است. در شرایطی که شرکت سود خالص هر سهم را با سود حاصل از سهام دیگر شرکت خریدا شده اعلام کند، به سود حاصله سود تلفیقی گفته میشود.
استهلاک بهعنوان یک هزینه در صورت سود و زیان، قبل از مالیات اثر میگذارد. استهلاک همچنین باعث کاهش هزینههای مالیاتی نیز میشود که به آن سپر مالیاتی گفته میشود.
در صورت سود و زیان، استهلاک بر اساس ماهیت استفاده از دارایی، تحت یکی از سه عنوان فروش، هزینه اداری یا بهای تمامشده کالای فروش رفته به صورت هزینه ثبت میشود.